UTJECAJ PSIHIČKOG ZDRAVLJA NA ŽIVOTNI STANDARD OSOBA S INVALIDITETOM U REPUBLICI HRVATSKOJ

U ovom članku govorit ćemo o važnosti utjecaja psihičkog zdravlja na životni standard u Republici Hrvatskoj te o njegovoj važnosti za kvalitetan životni standard svake osobe pa tako i osobe s invaliditetom, jer kvalitetno psihičko zdravlje smatra se jednim od važnih čimbenika koji utječu na psihičko zdravlje osoba s invaliditetom.

Psihičko zdravlje jedan je od ključnih čimbenika kvalitete života svake osobe, no za osobe s invaliditetom ono ima dodatnu težinu. U Republici Hrvatskoj živi 17% osoba s invaliditetom, a njihova svakodnevica često je obilježena fizičkim, društvenim i ekonomskim izazovima. Iako se posljednjih godina sve više govori o važnosti mentalnog zdravlja općenito, pitanje psihičkog zdravlja općenito, pitanje psihičkog zdravlja osoba s invaliditetom nažalost je još uvijek nedovoljno naglašeno u javnom prostoru.

Invaliditet ne određuje fizička ili senzorička ograničenja; on sa sobom često nosi i emocionalne, socijalne te psihološke posljedice koje mogu dugoročno utjecati na mentalno zdravlje. Upravo zato je važno istaknuti kako kvalitetna psihološka podrška, inkluzivno društvo i adekvatni sustavi odnosno oblici podrške imaju ključnu ulogu u životu osoba s invaliditetom te njihovoj mogućnosti da ostvare svoje potencijale i ravnopravno sudjeluju u društvu.

Psihičko zdravlje kao temelj dobrobiti

Kada govorimo o psihičkom zdravlju ono ne označava samo odsustvo bolesti, nego osjećaj osobne emocionalne stabilnosti, samopouzdanja, sigurnosti i sposobnosti suočavanja s izazovima. Osobe s invaliditetom nerijetko se suočavaju s dodatnim stresovima poput:                                  1. fizičke boli ili kroničnih zdravstvenih stanja                           2. socijalne izolacije                                                                   3. arhitektonskih i komunikacijskih barijera                             4. teškoća u zapošljavanju                                                         5. predrasuda i stigme                                                               6. financijskih ograničenja                                                         7. ovisnosti o tuđoj pomoći

Ove okolnosti mogu pridonijeti razvoju depresije, anksioznosti, niskog samopouzdanja ili osjećaja bespomoćnosti, a pravovremena psihološka podrška  može znatno smanjiti negativne posljedice.

Sustav podrške u Republici Hrvatskoj – napredak i izazovi Hrvatska je posljednjih godina napravila određene iskorake u području mentalnog zdravlja i prava osoba s invaliditetom:                                                                               

1. jača se mreža psihosocijalne podrške kroz centre za mentalno zdravlje                                                                       2. razvijaju se integracijske i inkluzivne usluge u zajednici    3. povećava se dostupnosti mobilnih timova i patronažnih usluga
4. donose se strategije koje naglašavaju važnost deinstitucionalizacije .                                                             

Ipak brojni izazovi ostaju:                                                            1. nedostatak stručnjaka psiholoških i rehabilitacijskih profila  2. dugo čekanje na psihološke i psihijatrijske preglede           3. neujednačena dostupnost usluga po županijama               4. nedostatak specijaliziranih programa za pojedine vrste invaliditeta                                                                                   5. nedovoljna edukacija šire javnosti o važnosti mentalnog zdravlja. Mnoge osobe s invaliditetom ne traže pomoć jer nemaju informacije, nemaju mogućnost dolaska do stručnjaka ili se osjećaju stigmatizirano.

Psihičko zdravlje i društvene barijere

Stigma i predrasude ostaju najveće prepreke psihičke dobrobiti osoba s invaliditetom.                                Nerazumijevanje okoline može dovesti do povlačenja iz društva, osjećaja izoliranosti i dodatnog narušavanja vlastitog samopouzdanja. Osobito je izazovno za djecu s teškoćama u razvoju i osobe s invaliditetom koji se već u školskom okruženju mogu osjećati odbačeno ili različito. Važno je istaknuti da invaliditet ne treba i ne smije definirati osobu, a društvena inkluzija počinje od:                                     1. prihvaćanja različitosti                                                           2. edukacije u školama i zajednicama                                        3. poticanja poslodavaca na razumijevanje i prilagodbu radnih mjesta                                                                             4. dostupnosti kulturnih, sportskih i društvenih sadržaja.

Zašto je važno ulagati u psihičko zdravlje osoba s invaliditetom?

Razlozi su višestruki:                                                                   1. bolja kvaliteta života – psihički stabilna osoba lakše ostvaruje svoje potrebe, ciljeve i interese                                  2. veća socijalna uključenost – dobro mentalno zdravlje pomaže u stvaranju i održavanju odnosa                                 3. očuvanje fizičkog zdravlja – mentalno i fizičko zdravlje duboko su povezani                                                                  4. smanjenje troškova zdravstvenog sustava – emocionalna stabilnost pridonosi većoj neovisnosti i boljoj organizaciji svakodnevnih aktivnosti. Kada zajednica ulaže u mentalno zdravlje osoba s invaliditetom, u konačnici gradi snažnije, pravednije i humanije društvo. Iz svega možemo zaključiti da je psihičko zdravlje osoba s invaliditetom tema od velikog društvenog značaja, jer se ista ne odnosi nužno na medicinsku skrb, već i na širi kontekst – od socijalne uključenosti, do inkluzivnih uvjeta života. 

U Republici Hrvatskoj postoji sve veća svijest o potrebi unapređenja psihičkog zdravlja, no put do potpuno dostupnih i kvalitetnih usluga još uvijek zahtijeva ulaganja, edukaciju i suradnju svih društvenih aktera Zdravo društvo je ono koje brine o svojim najranjivijim skupinama. Jačanjem sustava podrške psihičkom zdravlju osoba s invaliditetom, Hrvatska ne samo da poboljšava kvalitetu života svakog pojedinca, nego gradi temelje za društvo u kojem svatko ima pravo biti ravnopravan, prihvaćen i podržan.