SUSTAV SOCIJELNE SKRBI U HRVATSKOJ I U REPUBLICI SRBSKOJ

Obzirom da smo od nedavno sklopili suradnju s državama u regiji kako bi smo  napravili usporedbu života osoba s invaliditetom u Hrvatskoj koja je već 12 godina članica Europske unije i kao takva ima dužnost  svoje zakone prilagoditi ostalim članicama EU-a  usporediti ćemo sa  zakonima  koji su od  važnosti za život osoba s invaliditetom u zemljama regije .  Zakon o socijalnoj skrbi u Republici Hrvatskoj s naglaskon na pravo na  novčanu socijalnu pomoć. Zakon o socijalnoj skrbi - Zakon.hr

Usporedbom ćemo pokušati predočiti prednosti ali i nedostatke članstva u europskoj uniji kao i samu kvalitetu života osoba s invaliditetom u oba sustava 

U nastavku Vam donosimo tekst  na temu  " Novčana socijalna pomoć " te kao je ona regulirana na području  Republike Srpske " , za potrebe portala članak je napisala naša kolegica i pravnica sa područja regije  Milica Mijatović 

              Novčana socijalna pomoć, kao vid materijalne podrške

Novčana socijalna pomoć prema odredbama Zakona o socijalnoj zaštiti Republike Srbije, predstavlja vid podrške, socijalno ugroženih porodica.    Pravo na novčanu socijalnu pomoć pripada pojedincu, odnosno porodici koja svojim radom, prihodima iz imovine ili drugih izvora ostvaruju prihod manji od iznosa novčane socijalne pomoći utvrđene Zakonom. 

Porodicom u smislu ostvarivanja prava smatraju se supružnici, vanbračni parteri, deca i srodnici u prvoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i srodnici u pobočnoj liniji drugog  stepena srodstva pod uslovom da zivi u zajedničkom domaćinstvu. U smislu Zakona, članom porodice, smatra se dete koje ne živi u porodici, ali se nalazi na redovnom školovanju do 26. godina života. U smislu 

Zakona smatra se supružnik, bez obzira na to gde faktički žici. Članom porodice se ne smatra izvršilac nasilja u porodici, odnosno njegovi prihodi i imovina ne utiču na pravo žrtve nasilja u porodici da ostvari pravo na novčanu socijalnu pomoć ukoliko ispunjava druge uslove propisane Zakonom. Članom porodice staratelja smatraće selice sa smetnjama u razvoju, koje se u porodici staratelja nalazi na osnovu rešenja Centra za socijalni rad.

     Opšti uslovi za ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć

Kada je reč o uslovima za sticanje prava na novčanu socijalnu pomoć.            To pravo imapojedinac odnosno porodica koja nema drugih nepokretnosti osim stanbenog prostora kojiodgovara potrebama porodice i 0,5 hektara površine zemljišta. 

Pravo na novčanu socijalnu pomoć ima porodica koja nije prodala, poklonila nepokretnu imovinu ili se odrekao prava nanasleđivanje, ukoliko je protekao period u kojem bi od tržišne vrednosti neporetne imovine, koju je porodica prodala, poklonila ili odrekla prava na nasleđivanje mogao obezbeđivati sredstva. Ukoliko porodica ne poseduje pokretnu imovinu čijim korišćenjem ili otuđenjem bez ugrožavanja osnovnih životnih potreba može da obezbedi sredstva u visini šestomesečnog iznosa, novčane socijalne pomoći koja bi mu bila utvrđena po Zakonu u momentu podnošenja zahteva. 

Jedan od opštih uslova za priznavanje prava na novčanu socijalnu pomoć dapojedinac odnosno član porodice nije zaključio ugovor o doživotnom izdržav.

Pravo na novčanu socijalnu pomoć ostvaruje pojedinac koji je nesposoban za rad odnosno porodica čiji su članovi nesposobni za rad, ako pored stanbenog prostora koji odgovara potrebama porodice imaju zemljište u površini do jednog hektara. Izuzetno pravo na nsp može ostvariti pojedinac odnosno porodica koja ne ispunjava uslove ako CSR da saglasnost za upis hipotekena svoje nepokretnosti radi obezbeđivanja namirenja potraživanja u visini valorizovanog iznosa isplaćene nsp. 

Odgovarajućim stambenim prostorom smatra se soba po članu porodice odnosno dve sobe za lice koje ostvaruje pravo na novčanu naknadu za pomoć i negu odnosno uvećanu naknadu za pomoć i negu.

Posebni uslovi za ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć radno sposobnog pojedinca odnosno člana porodice

Pravo na novčanu socijalnu pomoć radno sposoban pojedinac odnosno član porodice, ako se nalazi na školovanju ili osposobljavanju za rad u smislu ovog Zakona ili se vodi na evidenciji nezaposlenih lica. 

Poseban uslov za sticanje prava na nsp jeste ukoliko lice nije odbilo ponuđeno zaposlenje, radno angažovanje na privremenim, povremenim ili sezonskim poslovima, stručno osposobljavanje prekvalifikaciju, dokvalifikaciju, ili osnovno obrazovanje.

Poseban uslov za ostvarivanje prava na nsp postoji kada licu nije prestao radni odnosnjegovom voljom, njegovom saglasnošću ili njegovom krivicom, zbog disciplinske ili krivične odgovornosti, osim ako je od prestanka radnog odnosa proteklo godinu dana ili ako je poprestanku radnog odnosa nastupila nesposobnost za rad. Poseban uslov za sticanje prava nansp postoji onda kada se osoba sama stara o detetu sa smetnjama u razvoju, tako da ne možeda bude radno angažovana. Ukoliko porodica ne ispunjava uslove za ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć zbog toga što njen član nije na redovnom školovanju, osposobljavanju za rad ili na evidenciji nezaposlenih lica, pravo na novčanu socijalnu pomoćpriznaje se samo njenom članu koji je nesposoban za rad pod uslovima predviđenimZakonom.

Ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć korisnika koji imaju pravo na izdržavanje. Pojedinac odnosno član porodice koji je nesposoban za rad a ima srodnika sa kojim ne živi u porodici a koji je prema Porodičnom Zakonu u obavezi da učestvuje u njegovom izdržavanju i u mogućnosti je da učestvuje u njegovom izdržavanju uz zahtev za utvrđivanje prava na nspdužan je da dostavi i pravosnažnu sudsku odluku o izdržavanu od srodnika, odnosno sudskog poravnanje zaključeno sa srodnikom u smislu porodičnog zakona.  Dokaz da je kod nadležnog suda pokrenut postupak radi utvrđivanja obaveze izdržavanja od strane srodnika. Postupak može pokrenuti i privremeni staratelj. Lice koje je ostvarilo pravo na nsp dužno je da u budžet Republike Srbije uplati sredstva ostvarena na ime izdržavanja srodnika a  iznosa primljene nsp.
Pravo na uvećanu i vremenski ograničenu socijalnu pomoć
Pojedinac koji je nesposoban za rad odnosno porodica čiji su članovi nesposobni za rad ili jedno roditeljska porodica imaju pravo na uvećanu naknadu za novčanu socijalnu pomoć. Nesposobni za rad u smislu Zakona su žene i muškarci koji su navršili godine života kao uslov za starosnu penziju prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju. Deca do navršenih15 godina života, deca na školovanju do 26 godina života, lice koje je potpuno nesposobno zarad prema Zakonu o radu i Zakonu o PIO. Pravo na uvećanu nsp imaju trudnice i roditelj deteta koji koristi porodiljsko odsustvo i odsusvo radi nege deteta prema Zakonu o radu. 

Nezaposleno lice koje se stara o osobi sa invaliditetom. Pravo na uvećanu socijalnu pomoć imaju lica kojima je utvrđen treći stepen radne sposobnosti u sklada sa propisima koji uređuju zapošljavanje OSI, kao i osoba kojoj pokrenut postupak utvrđivanja radne sposobnosti ili postupak lišavanja poslovne sposobnosti dok postupak traje. Pojedincu koji je sposoban za rad odnosno porodici u kojoj je većina članova sposobna za rad novčana socijalna pomoć se može koristiti u trajanju od devet meseci tokom kalendarske godine ukoliko ispunjavaju uslove propisane Zakonom.

Prava i dužnosti u vezi sa zapošljavanjem radno sposobnih korisnika novčane socijalne pomoći

Centar za socijalni rad i organizacija nadležna za poslove zapošljavanja dužni su da međusobno sarađuju u sprovođenju mera socijalne uključenosti radno sposobnih korisnika prava na novčanu socijalnu pomoć. Način saradnje Centra za socijalni rad i organizacije nadležne za zapošljavanje u sprovođenju mera socijalne ,. radno sposobnih korisnika pravana nsp potpisuju sporazumno ministar nadležan za socijalnu zaštitu i ministar nadležan za zapošljavanje. Nezaposleni korisnik nsp ima pravo na posredovanje u zapošljavanju, pravo
na obuku, učešće u javnim radovima i druga prava uređena propisima u oblasti zapošljavanja. Korisnik nsp dužan je da prihvati posao koji mu ponudi organizacija nadležna za zapošljavanje u skladu sa Zakonom o radu i odredbama Zakona za slučaj nezaposlenosti. Centar za socijalni rad dužan da NSZ dostavi primerak rešenja o ostvarenom pravu nanovčani socijalnu pomoć za nezaposlenog korisnika tog prava. 

Nacionalna služba za zapošljavanje dužna je da obavesti CSR ako se korisnik prava nsp zaposli, radno angažuje, stekne pravo na novčanu pomoć za osposobljavanje, prekvalifikaciju, dokvalifikaciju, odbije ponuđeno zaposlenje, radno angažovanje, osposobljavanje ,prekvalifikaciju, dokvalifikaciju.

               Osnovica za utvrđivanje novčana socijalne pomoći

Osnovica za utvrđivanje visine novčane socijalne pomoći iznosi 6.050 dinara. Osnovica za utvrđivanje novčane socijalne pomoći usklađuje se sa indeksom potrošačkih cena u proteklih šest meseci na osnovu statističkih podataka dva puta godišnje. 

Nominalan iznos novčane socijalne pomoći utvrđuje nadležni ministar rešenjem, koje se objavljuje u „ Sl. glasnikuRepublike Srbije.“ Iznos novčane socijalne pomoći utvrđuje se prema sledećim parametrima,za pojedinca odnosno nosioca prava u porodici u visini osnovice. Za svaku narednu odrasluosobu u porodici od visine osnovice 0,5% za dete do 18 godina od visine osnovice 0,3 % .Porodica koja ima više od šest članova, ima pravo na nsp za šest članova. Iznos novčane socijalne pomoći priznaje se visini razlike između iznosa nsp utvrđene Zakonom i iznosa prosečnog mesečnog prihoda pojedinca odnosno porodice ostvarenog tokom meseca koji prethodio mesecu u kojem je podnet zahtev za priznavanje prava na nsp. 

Za ostvarivanjeprava na nsp uzimaju se u obzir novčana primanja pojedinca odnosno porodice. Vrstu primanja i prihoda koji čine prosečan mesečni prihod pojedinca odnosno porodice koji se uzimaju u obzir prilikom ostvarivanja prava na nsp propisuje Vlada. Uvećana nsp utvrđuje se tako đto se pripadajući iznos nsp za pojedinca odnosno porodicu uvećava za 20%. Uvećanansp priznaje se pojedincu odnosno porodici čiji su članovi navršili godine života za starosnupenziju ali iz nekog razloga je čekaju u visini razlike između uvećane nsp i iznosa prosečnog mesečnog prihoda tog pojedinca odnosno porodice ostvarenog tokon tri meseca koji prethode mesecu u kome je podnet zahtev za uvećanu nsp. NSP se isplaćuje u mesečnom iznosu. 

Članak uredila temu obradila regionalna pravna savetnica u timu „ OSI Hrvatska.“    Milica Mijatović, master pravnik